DHV2R 9 december Zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Welkom DHV2R!

Pak je leesboek en laptop dicht op tafel.

Deze les: 

Lezen

Uitleg grammatica zinsdelen

Zelfstandig werken

Pak je leesboek erbij!

Ga 10 minuten voor jezelf in stilte lezen.

Waar denk je aan bij
grammatica?

Persoonsvorm 

In elke zin staan werkwoorden.

Een van die werkwoorden is de persoonsvorm (pv). 

De persoonsvorm geeft het getal en de tijd aan.

Persoonsvorm 

Voorbeeldzin: De kok heeft vandaag een lekker toetje gemaakt.

3 manieren om te bepalen welk werkwoord de pv is:

1. Maak een vraagzin. De pv komt vooraan te staan.

- Heeft de kok vandaag een lekker toetje gemaakt?

2. Zet de zin in een andere tijd. Het werkwoord dat verandert, is de pv.

- De kok had vandaag een lekker toetje gemaakt. 

3. Verander het getal van de zin: enkelvoud wordt meervoud of andersom. Het werkwoord dat verandert, is de pv. 

- De koks hebben vandaag een lekker toetje gemaakt. 

Zinsdelen

Zinnen bestaan uit zinsdelen.

Een zinsdeel is één woord of een groepje woorden samen.

Voor de pv staat meestal maar één zinsdeel. 

Zinsdelen

2 manieren om te zien welke woorden samen een zinsdeel vormen:

1. Kijk welke woorden altijd in dezelfde volgorde naast elkaar blijven staan als je de zin verandert. Die woorden zijn samen een zinsdeel.

2. Probeer welke woorden je samen voor de pv kunt zetten. Die woorden vormen samen een zinsdeel.

- De kok / heeft / vandaag / een lekker toetje / gemaakt.

- Vandaag / heeft / de kok / een lekker toetje / gemaakt.

- Een lekker toetje / heeft /  de kok / vandaag / gemaakt. 

Let op: de werkwoorden heeft en gemaakt vormen samen één zinsdeel ook al staan ze uit elkaar. 

Opdracht 1

Onderstreep de persoonsvorm (pv) en zet streepjes tussen de zinsdelen. 

1. Tegenwoordig kan geen mens zonder zijn mobieltje.

2. Desondanks hebben veel mensen een probleem met die telefoons.

3. Ze vinden een telefoongesprek in veel situaties ongepast. 

4. Je mag bijvoorbeeld niet met anderen bellen tijdens een trouwplechtigheid.

5. Bij het huwelijk van haar broer had Ellen haar telefoon niet uitgezet.

6. Het apparaat rinkelde luid tijdens het jawoord. 

Antwoorden opdracht 1

Onderstreep de persoonsvorm (pv) en zet streepjes tussen de zinsdelen. 

1 Tegenwoordig / kan / geen mens / zonder zijn mobieltje.

2 Desondanks / hebben / veel mensen / een probleem (/) met die telefoons.

3 Ze / vinden / een telefoongesprek / in veel situaties / ongepast.

4 Je / mag / bijvoorbeeld / niet / met anderen / bellen / tijdens een trouwplechtigheid.

5 Bij het huwelijk van haar broer / had / Ellen / haar telefoon / niet / uitgezet.

6 Het apparaat / rinkelde / luid / tijdens zijn ja-woord.

Onderwerp

Het onderwerp (ow) zegt wie of wat iets doet.

Het onderwerp en de persoonsvorm horen bij elkaar.

Ze zijn allebei enkelvoud of meervoud. 

Onderwerp

De gemakkelijkste manier om het onderwerp te vinden:

1. Zoek de pv van de zin en zet streepjes tussen de zinsdelen.

2. Stel de vraag: wie/wat + pv? = ow 

- In de brugklas / moeten / leerlingen / drie jeugdboeken / lezen. 

Wie moeten (lezen)? Ow = leerlingen. 

Werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde (wg) bestaat uit alle werkwoorden van de zin.

Het wg zegt wat het onderwerp doet.

Het wg bestaat uit de pv plus de andere werkwoorden in de zin, als die er zijn.

Werkwoordelijk gezegde

Voorbeeldzinnen:

- Gijs / wil / voor zijn verjaardag / al zijn vrienden / uitnodigen.

ow= Gijs  wg= wil uitnodigen

- Voor zijn verjaardag / nodigt / Gijs / al zijn vrienden / uit. 

ow= Gijs  wg= nodigt uit (want het hele werkwoord is uitnodigen)

Let op: als de woordjes te of aan het vóór een werkwoord staan, horen te en aan het bij het wg. 

- Mijn jonge broertjes / zitten / naar een film / te kijken.

ow= mijn jonge broertjes  wg= zitten te kijken

- Op het grasveld / zijn / mijn klasgenoten / aan het voetballen.

ow= mijn klasgenoten  wg= zijn aan het voetballen. 

Stappenplan tot hier

Stap 1: onderstreep de pv (met de getal- of tijdsproef)

Stap 2: deel de zin in zinsdelen

Stap 3: bepaal het onderwerp (wie/wat + pv?)

Stap 4: bepaal het werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin samen)

Maak opdracht 3

Ga naar Nieuw Nederlands, de Brug, Grammatica zinsdelen.

Maak opdracht 3.

Welkom DHV2R!

Pak je leesboek en laptop dicht op tafel.

Deze les: 

Vervolg op de uitleg grammatica zinsdelen/quiz

Zelfstandig werken

Grammatica zinsdelen

Hoe vind je de persoonsvorm (pv)?

 Hoe kun je de zinsdelen vinden?

Hoe vind je het onderwerp (ow)?

Wat is het werkwoordelijk gezegde (wg)?

Stappenplan tot hier

Stap 1: onderstreep de pv (met de getal- of tijdsproef)

Stap 2: deel de zin in zinsdelen

Stap 3: bepaal het onderwerp (wie/wat + pv?)

Stap 4: bepaal het werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin samen)

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp (lv) is de persoon die iets overkomt of het voorwerp dat iets ondergaat. 

Tip: het lv begint nooit met een voorzetsel (aan, achter, bij, in langs, met, etc.)

Je stelt de vraag: wat/wie + wg + ow? = lv

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp (mv) geeft aan voor wie iets bestemd is. 

Het komt voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met 'vertellen' (meedelen, uitleggen, zeggen) of met 'geven' (overhandigen, lenen, toesturen). 

Kan beginnen met aan of voor, maar dat hoeft niet.

Je stelt de vraag: aan/voor wie + wg + ow + lv? = mv

Lijdend en meewerkend voorwerp

Voorbeeldzin: Daniëlle / mag / deze bos bloemen / overhandigen / aan de koningin. 

Stap 1: onderstreep de persoonsvorm = mag (pv)

Stap 2: deel de zin in zinsdelen

Stap 3: onderwerp; wie/wat mag? = Daniëlle (ow)

Stap 4: werkwoordelijk gezegde; pv + andere werkwoorden = mag overhandigen (wg)

Stap 5: lijdend voorwerp; wie/wat mag Daniëlle overhandigen? = deze bos bloemen (lv)

Stap 6: meewerkend voorwerp; aan/voor wie mag Daniëlle deze bos bloemen overhandigen? = aan de koningin (mv)

De man gaf zijn vrouw een mooi cadeau.

Wat is het lijdend voorwerp?

1. De man
2. gaf
3. zijn vrouw
4. een mooi cadeau

Hij liet zijn collega zijn website zien.

Wat is het lijdend voorwerp?

1. Hij
2. liet zien
3. zijn collega
4. zijn website

Een bos rozen kreeg zij voor Valentijnsdag.

Wat is het lijdend voorwerp (lv)?

1. Een bos rozen
2. kreeg
3. zij
4. voor Valentijnsdag

Zij heeft hem een nieuwtje verteld.

Wat is het lijdend voorwerp (lv)?

De winnaar wordt een boekenpakket aangeboden.

Wat is het lijdend voorwerp (lv)?

Heb je voor mij een blikje meegebracht?

Wat is het meewerkend voorwerp (mv)?

1. Heb meegebracht
2. je
3. voor mij
4. een blikje

Aan hem geef ik niets.

Wat is het meewerkend voorwerp (mv)?

1. Aan hem
2. geef
3. ik
4. niets

Joep heeft voor Sinterklaas een tekening gemaakt.

Wat is het meewerkend voorwerp (mv)?

1. Joep
2. heeft gemaakt
3. voor Sinterklaas
4. een tekening

Wij willen aan de juf een bos bloemen geven.

Wat is het meewerkend voorwerp (mv)?

Let op! Ik hang mijn jas aan de kapstok.

Wat is het meewerkend voorwerp (mv)?

Zelfstandig werken

Ga naar Nieuw Nederlands, de Brug, Grammatica zinsdelen.

Maak opdracht 3 én 4. 

Dit wordt huiswerk voor de volgende les (morgen).