H5 energie opslaan en gebruiken les 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 

Plantaardige en dierlijke voedingsstoffen

Herhaling Voedingsstoffen

De voedingsstoffen

Energierijke stoffen

Bouwstoffen

Beschermende stoffen

Water

Mineralen

Vetten

Eiwitten

Mineralen

Vitaminen

Koolhydraten

Vetten

Eiwitten

Eiwit

20 verschillende aminozuren
Essentiele aminozuren en niet-essentiele aminozuren

BINAS tabel 67H
De niet essentiele aminozuren kunnen in de lever worden gemaakt uit andere aminozuren.

Kan wel

Kan niet

gewone aminozuren maken van andere aminozuren

essentiële aminozuren maken van andere aminozuren

gewone aminozuren maken van essentiële aminozuren

Vet

Vetten bestaan uit 1 glycerol molecuul en 3 vetzuren. (Behalve de fosfolipiden, die hebben op de plek van 1 vetzuur een fosfaat) 

Het maakt nogal uit welke vezuren; verzadigde kunnen hart en vaatziekten veroorzaken, onverzadigde voorkómen dat juist.

Zie plaatje voor het verschil in chemische structuur.

Kan wel

Kan niet

gewone vetzuren maken van andere vetzuren

essentiële vetzuren maken van andere vetzuren

gewone vetzuren maken van glucose

Wat is de gezondste vorm van vet?

1. Verzadigd vet
2. Enkelvoudig onverzadigd vet
3. Meervoudig onverzadigd vet
4. Transvet

Eiwitten

Koolhydraten

Vetten

Opslag van energie

In het vetweefsel onder de huid en tussen de organen, en in het gele beenmerg.

Ook in de lever en spieren is energie opgeslagen in de vorm van glycogeen.

Ja, je cellen doen wel van alles als je uitrust, ze verbranden dus energierijke stoffen. Dat heet je ruststofwisseling en dat kost energie.

Glycogeen

Je kunt glycogeen dus ook weer makkelijk omzetten in glucose.

Handig als je snel veel glucose nodig hebt (in lever en spieren)

Waar in je lichaam bevindt zich de reservevoorraad energie?

1. In het beenmerg
2. In de vetcellen onder de huid
3. In je lever en spieren
4. In de vetcellen tussen de organen

Gebruik je ook energie als je slaapt?

1. ja
2. nee

Ruststofwisseling

• Energieverbruik in rust
• Ademhaling, hartslag, bewegen darmen, werking nieren

Welke twee reservestoffen gebruikt het lichaam om energie langdurig op te slaan?

Waar wordt de reservestof glycogeen opgeslagen?

1. Alleen in de spieren
2. Onder de huid
3. Tussen de organen
4. In de lever en de spieren

Waar wordt de reservestof vet opgeslagen?

1. In de spieren
2. Onder de huid
3. Tussen de organen
4. In de lever en de spieren

Welke is de meest efficiënte energiedrager?

Eén gram koolhydraat levert gemiddeld 4 kcal (17 kJoule) 

Eén gram eiwit levert gemiddeld 4 kcal (17 kJoule) 

Eén gram vet levert gemiddeld 9 kcal (37 kJoule)

Eén gram alcohol levert gemiddeld 7 kcal (29 kJoule)

Antwoord

De vetten, deze leveren per gram de meeste energie, dus daarvan hoef je minder gram van mee te dragen in je lichaam.

Plekken voor opslag
(voor de meeste planten)

Wortels - komen de winter door en stelt de plant in staat opnieuw te groeien

Zaden - opslag in de zaadlobben

Speciale organen

Knollen: verdikte wortels (aardappel)

Bollen: verdikte bladeren - rokken (ui)

Wat eet je eigenlijk?

Bladeren

Stengels

Zaden

Wat zijn Voedingsvezels?

Celwanden van plantencellen kan je niet verteren. Zij bestaan uit het onverteerbare molecuul cellulose. 

Planten met extra dikke celwanden bevatten ook nog houtstof, lignine. 

Plantencellen zijn aan elkaar geplakt met een tussencelstof: pectine. 

Cellulose, lignine en pectine zijn onverteerbare stoffen = voedingsvezels

Wanneer je een deel van een plant eet, eet je de celwanden ook op. Waar is dat goed voor?

1. Dit zijn de voedingsvezels, goed voor je darmen
2. Dit zijn de koolhydraten, goed voor je darmen
3. Dit zijn de reservestoffen van de plant, goed voor energie
4. Dit zijn de onverteerbare delen, dus nergens goed voor

3 Wat betekent het als aminozuren en vetzuren 'essentieel' zijn?

Essentiële aminozuren en essentiële vetzuren heb je wel nodig maar kan je niet zelf maken. Je moet ze dus via je voeding binnenkrijgen.

5

6: wat zijn de voedingsvezels?

Dat zijn de celwanden van planten, deze bevatten de stoffen cellulose en pectine, en soms ook lignine (houtstof). Deze zijn onverteerbaar en stimuleren de darmbeweging.