havo3-C6-§2-samentrekking controleren

Wat gaan we doen vandaag?

Doel van de les

15 minuten stil lezen

Huiswerk bespreken

Start nieuw onderwerp

Aan het werk

 

Telefoon in de kluis? Je jas over de stoel. IPad in de tas

Als in een samengestelde zin dezelfde woorden twee keer voorkomen, kun je die woorden meestal de tweede keer weglaten. 

Dat heet samentrekking:

– Ik vind de herfst het fijnste seizoen en (–) de winter het minst prettig.

Samentrekken mag alleen als aan drie voorwaarden wordt voldaan: 

de weggelaten woorden hebben 

-dezelfde functie (zinsdeel, woordsoort), 

-dezelfde betekenis én 

-hetzelfde getal (enkelvoud/meervoud) 

als de woorden die blijven staan.

Met dit stappenplan controleer je een samentrekking:

Noteer de woorden die in het tweede deel van de zin weggelaten zijn.

Bepaal de functie (welk zinsdeel of welke woordsoort), de betekenis en 

het getal van de samengetrokken woorden in het eerste deel van de zin.

Bepaal de functie, de betekenis en het getal van de weggelaten woorden in het tweede deel van de zin.

Controleer of de functie, de betekenis en het getal in beide gevallen hetzelfde zijn. Zo ja, dan is de samentrekking correct.

Als er sprake is van een foutieve samentrekking, plaats je de ten onrechte weggelaten woorden alsnog in het tweede deel van de zin.

Voorbeeld:

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

1-Weggelaten: Tabitha; heeft

2-Tabitha = ow (enk); heeft = pv (enk) in het wg heeft → zww

3-Tabitha = ow (enk); heeft = pv (enk) in het wg heeft gewerkt → hww

4-Tabitha – correct; heeft – fout

Verbetering: Tabitha heeft hoge cijfers, maar heeft er ook hard voor gewerkt.

havo3-C6-§2-samentrekking controleren

Zo controleer je een samentrekking

1-Noteer de woorden die in het tweede deel van de zin weggelaten zijn.

2-Bepaal de functie(s) (zww, kww, hww, pv, ow, wg, lv, mv, bwb), de betekenis en het getal van de overgebleven woorden in het eerste deel van de zin.

3-Bepaal de functie(s), de betekenis en het getal van de weggelaten woorden in het tweede deel van de zin.

4-Controleer of de functie(s), de betekenis en het getal in beide gevallen hetzelfde zijn. In dat geval is de samentrekking correct.

Als er sprake is van een foutieve samentrekking, plaats je de weggelaten woorden of een verwijswoord alsnog in de zin.

havo3-C6-§2-samentrekking controleren

Nog een voorbeeld:

De brandweerman was dapper en (–) daarom het brandende huis binnengegaan.

Weggelaten: de brandweerman; was

de brandweerman = ow, enk; pv in het ng (was [dapper]) = kww, was = enk

de brandweerman = ow, enk; pv in het wg (was binnengegaan) = hww, was = enk

de brandweerman – correct; was – fout

De brandweerman was dapper en (–) was daarom het brandende huis binnengegaan.

Even oefenen

Weggelaten= zij wordt

FOUT

Even checken. Wie vertelt mij nog even wat we zojuist hebben gehoord?

Geen vingers, ik geef de beurt aan ..............................................

§ 2 Tekstverbanden

Je gaat zo de opdrachten maken. Neem altijd oordopjes mee voor de online opdrachten.

Zet het iedere keer zo in je schrift:

paragraaf-§---bladzijde-blz.---opdracht-opdr.

Staat er: omcirkel, onderstreep of markeer, dan mag je het met potlood in je werkboek maken. 

Is dit niet het geval, dan maak je alles in je schrift!

Aan de slag

§ 2 Tekstverbanden

Maken:

C.6 Formuleren-samentrekking controleren

blz.230

opdr. 1 t/m 4

Je maakt alles in je schrift!

havo3-C6-§2-samentrekking controleren

Tekst

havo3-C6-§2-samentrekking controleren

Tekst

Bij samentrekking op woordniveau wordt een deel van een woord weggelaten, zoals in voor- en nadelen (het woorddeel -delen is één keer weggelaten).

Samentrekking op woordniveau is alleen mogelijk als de vorm en de betekenis van het weggelaten deel in de verschillende woorden gelijk zijn. 

Niet juist zijn bijvoorbeeld staats- en regeringsleiders (want het geheel is staatshoofden en regeringsleiders) en een zit- en spaarbank (want bank heeft een verschillende betekenis in zitbank en in spaarbank).

woordgroepsniveau – binnen een woordgroep worden een of meer hele woorden weggelaten: 

dure ringen en (-) armbanden; hoge (-) en lage bergen;

zinsniveau – een of meer zinsdelen (ow, lv, mv, bwb enz.) die twee keer voorkomen, worden weggelaten:

– Iris volleybalt op zaterdag en Peter (-) op zondag.

– Je wilt (-) en krijgt een leuk cadeautje.