5.4 Landschappen van Laag-Nederland les 2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Wat gaan we vandaag doen?

• Herhalen paragraaf 4

• Uitleg paragraaf 4
• Opdrachten werkboek

• Wat hebben we vandaag geleerd?

5.4 Landschappen van Laag-Nederland

Leerdoelen 5.4

1. Wat zijn de natuurlijke en menselijke oorzaken voor het ontstaan van het zeekleilandschap?
2. Wat zijn de kenmerken van het zeekleilandschap?
3. Welke veranderingen heeft de mens aangebracht in het laagveenlandschap?
4. Wat zijn de kenmerken van het laagveenlandschap?

• B92: grondwater

Hoe ontstaat veen?

Het laagveenlandschap

• In de late Middeleeuwen begon men met de ontginning van de veenmoerassen
• Er was namelijk meer landbouwgrond nodig voor de toenemende bevolking

Het laagveenlandschap

• Vanaf een ontginningsbasis (weg, dijk of kanaal) trok men het veen in
• Na ruim een km werd een wetering gegraven die evenwijdig liep aan de ontginningsbasis
• De wetering diende weer als een nieuwe ontginningsbasis

• Wetering: gegraven waterloop

Het laagveenlandschap

• Dit patroon werd steeds herhaald
• Tussen de weteringen werden in de lengterichting sloten gegraven.
• Deze verdeelden het ontgonnen land in kleine percelen (slagen) van ongeveer 100 meter breed
• Slagenlandschap

Leg in je eigen woorden nog eens het ''slagenlandschap'' uit

Na de ontginning

• De boeren gebruikten de nieuwe ontgonnen gebieden voor akkerbouw
• Via sloten en weteringen kwam overtollig water in rivieren terecht

• Inklinking

https:

Wat is inklinking?

Na de ontginning

• Inklinking: vermindering van het volume van de bodem door vochtverlies. Gevolg is een daling van het oppervlak
• Hierdoor kwam het veen meters lager te liggen
• Dit was te nat voor akkerbouw -> veeteelt

• Veen gebieden onder de zeespiegel -> kans op overstromingen

Opdrachten werkboek

• Hoofdstuk 5, paragraaf 4
• Bladzijde 43-45 werkboek

• Opdracht 7 en 8

• Na ongeveer 10 minuutjes gaan we verder met het laatste stukje uitleg

Vervening

• Aan het einde van de Middeleeuwen was er een steeds grotere vraag naar brandstof
• Veen bleek hier een goede oplossing voor te zijn

• Het veen werd op grote schaal afgegraven

Vervening

• Turfgravers haalden het natte veen naar boven en legde dit neer om te drogen

• Dit gebeurde op legakkers
• Smalle strook land tussen twee sloten waarop uitgebaggerd veen te drogen werd gelegd

Vervening

• Er ontstond een landschap met honderden leeg gebaggerde watergangen (petgaten) met daartussen de legakkers
• Tijdens stormen ontstonden grote meren

Vervening

• In het westen van Nederland kwam na het afgraven of wegspoelen van het veen oude zeeklei aan het oppervlak
• Akkerbouw was mogelijk na het droogleggen van deze meren met behulp van droogmakerijen

• Nu zijn veel plassen natuurgebieden

Waarom ging men veen afgraven aan het einde van de Middeleeuwen?

Wat zijn legakkers?

Watergangen die zijn ontstaan door het wegbaggeren van veen, noemen we

1. petgaten
2. sloten
3. weteringen
4. slagen

Opdrachten werkboek

• Hoofdstuk 5, paragraaf 4
• Bladzijde 43-45 werkboek

• Opdracht 3 t/m 5 en 8 t/m 11

• Na ongeveer 10 minuutjes gaan we verder met het laatste stukje uitleg

Wat heb je vandaag geleerd?