Basisstof 1.5 Transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Basisstof 5 Transport door membranen 

Leerdoelen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen
  
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten
  
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt
  

Sleep functie naar het juiste organel

Celkern

Cytoplasma

Celmembraan

Vacuole

Mitochondrium

Stroperige vloeistof waarin celorganellen liggen

Bepaalt welke stoffen de cel in en uit mogen

Regelt wat er in de cel gebeurt

Met vocht gevuld blaasje dat stevigheid geeft aan de cel

Zorgt voor energie

Sleep de organellen naar de juiste functie.

Transportsysteem

Levert energie

Breekt stoffen af

Maakt eiwitten

Bevat chromosomen

Celkern

Ribosomen

Lysosoom

Mitochondriën

ER

Golgi-systeem

Er wordt een eiwit gemaakt in een cel. Welke organellen komt dit eiwit (in wording) achtereenvolgend tegen?

1

3

4

2

Celkern

Mitochondrium

Celmembraan

Ribosoom

ER

Golgi-systeem

Welke eigenschap van het celmembraan is juist?

1. Alle stoffen kunnen het celmembraan passeren
2. Geen enkele stof kan het celmembraan passeren
3. Sommige stoffen kunnen het celmembraan passeren
4. Alleen water kan het celmembraan passeren

Vloeistoffen in ons lichaam

De vloeistoffen in en buiten de cellen hebben een bepaalde concentratie:

• Een hoeveelheid stof in een bepaalde hoeveelheid vloeistof
• Bijv. 6g/L of 1pmm (concentratie van 0,0001%)

Deze vloeistoffen streven naar een evenwicht (homeostase)

• De concentratie binnen en buiten de cel moeten gelijk zijn
  

Om dit evenwicht te bewaren zijn er twee vormen van transport van stoffen

• Passief transport (kost geen energie)
• Actief transport (kost wel energie)

Concentratie stoffen

Opgeloste stof : totale mengsel x 100% = concentratie

Bv 2 gram zout opgelost in 214 ml water. Wat is de concentratie?

• 2 : 216 x 100% = 0,93%

PPM 

= parts per million 

1 ppm dan is de concentratie 0,0001%

Want 0,0001 x 1.000.000 =  ??

• 0,0001 x 1.000.000 = 100%
• CO₂ is in de buitenlucht 400 ppm. Wat is de concentratie?
• 400 x 0,0001% = 0,04%
• In het lokaal is het CO₂ % 0,06. Hoeveel ppm is dit? 
• 0,06 : 0,0001 = 600

Maak opdracht 35

Schrijf de antwoorden van opdracht 35 hieronder op:

concentratie CO2 was 0,037%. Hoeveel ppm?

1. 3,7
2. 37
3. 370
4. 3700

Bouw van membraan

Passief transport – diffusie 

Verplaatsing van (opgeloste) stoffen vanaf een plaats met een hoge concentratie naar plaatsen met een lage concentratie van die stof.

Diffusie kan plaatsvinden in gas en vloeistof.

Diffusiesnelheid is afhankelijk van:

• de concentratieverschillen
• de temperatuur
• de afstand
• het diffusie oppervlakte
• het medium.

Concentratieverschillen:

Voorbeeld: Stel je voor dat je een suikerklontje in een kopje thee laat vallen. Omdat er veel suiker in het klontje zit (hoge concentratie) en weinig suiker in de thee (lage concentratie), zal de suiker sneller verspreiden.

Temperatuur:

Voorbeeld: Als je dezelfde kop thee verwarmt, zullen de suikermoleculen sneller bewegen en dus sneller verspreiden. Warme thee zal suiker dus sneller oplossen dan koude thee.

Afstand:

Voorbeeld: Als je een druppel inkt in een zwembad laat vallen versus in een klein glas water, zal de inkt sneller verspreiden in het kleine glas. Dit komt omdat de afstand die de inkt moet afleggen kleiner is in het glas dan in het zwembad.

Diffusieoppervlakte:

Voorbeeld: Als je een papieren zakje met thee in water doopt, zal de thee langzamer verspreiden dan wanneer je losse theebladeren in het water gooit. De losse theebladeren hebben een groter oppervlak, waardoor ze sneller diffunderen.

Het Medium:

Voorbeeld: Als je probeert suiker te laten oplossen in olie in plaats van in water, zal je merken dat het veel langzamer gaat of zelfs helemaal niet gebeurt. Water is een beter medium voor het oplossen van suiker dan olie.

Passief transport – osmose 

Osmose is diffusie van water (door een semi-permeabel membraan).

Bij osmose stroomt het water van een gebied met een lage concentratie opgeloste stoffen naar een gebied met een hoge concentratie opgeloste stoffen.

Hoe hoger de concentratie hoe hoger de osmotische waarde van de vloeistof.

De vloeistof met de hoogste osmotische waarde ‘zuigt’ water aan van de andere oplossing: osmotische druk.

 

concentratie aan opgeloste stoffen in een oplossing.

Osmose bij cellen

• Hypotoon = omgeving cel heeft lagere osmotische waarde. Water stroomt de cel in. Dierlijke cel kan barsten. Plantaardige cellen krijgen turgor.
• Isotoon = osmotische waardes zijn gelijk
• Hypertoon = omgeving cel heeft hogere osmotische waarde. Water stroomt de cel uit. Plasmolyse (bij planten, membraan laat los van de celwand)

Osmose: (A) beweegt altijd naar de plek met de (B) opgeloste stoffen.

1. A: water B: meest
2. A: water B: minste
3. A: opgeloste stoffen B: meeste
4. A: opgeloste stoffen B: minste

Wat is het verschil tussen osmose en diffusie?

Verplaatsing van water over een membraan van een lage osmotische waarde naar een hoge osmotische waarde

1. Diffusie
2. Osmose
3. Actief transport
4. Kan niet

Verplaatsing van zoutmoleculen van een hoge concentratie naar een lage concentratie is een vorm van

1. Osmose
2. Diffusie
3. Actief transport
4. Fagocytose

Semipermeabel of selectief permeabel

Rode bloedcellen bevinden zich in een oplossing met een hoge concentratie (hoge osmotische waarde).
Wat gaat er gebeuren?
Waar gaat het water heen?
Waarom verplaatst water zich?

Het water zal uit de rode bloedcel gaan.

Rode bloedcellen bevinden zich in een oplossing met een lage concentratie (lage osmotische waarde).
Wat gaat er gebeuren?
Waar gaat het water heen?
Waarom verplaatst water zich?

Het water zal in de rode bloedcel in gaan.

Als de omgeving van de plantaardige cellen evenveel zout bevat als de cellen zelf noemen we dit grensplasmolyse.

de druk op de celwand vanuit de binnenkant, dit geeft de weefsels stevigheid

Maak nu opdracht 38, 41 en 42. 

Sla je boek open bij blz 34 en overleg samen!

Transport

Kan passief zijn:

• diffusie en osmose
• via porie-eiwitten; Na,K,Ca. Kunnen gesloten worden.
• transporteiwitten. Hebben geen porie, maar binden moleculen en transporteren ze dan.
  

Actief transport

Transport tegen het concentratieverval in. Kost energie (ATP)! Gaat via een membraan-eiwit

Passief transport- eiwitten  

Actief transport

Transport via blaasjes

Endosomen;blaasjes afgesplitst van celmembraan

Lysosomen; blaasjes met verteringsenzymen 

Diffusie

opgeloste stof gaat van HOGE concentratie naar LAGE concentratie

Dit kost geen energie = passief transport

Osmose

water gaat van LAGE concentratie naar HOGE concentratie

Dit kost geen energie = passief transport