Eindles

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

H5 Grammatica

Een voegwoord verbindt....

1. twee woorden
2. twee woordgroepen
3. twee zinnen
4. alle antwoorden zijn goed

Noteer het voegwoord:
Terwijl oma zit te lezen, maakt opa een pannetje soep klaar.

Noteer het voegwoord:
Je mag mee naar het festival, als je ouders het ook goed vinden.

Noteer het voegwoord:
Ik eet liever geen bananen, omdat ik ze niet zo lekker vind.

Noteer het voegwoord:
Toen het begon te regenen, gingen veel mensen schuilen in de strandtent.

Persoonlijk en bezittelijk voornaamwoord

Je kunt naar personen, dieren of dingen verwijzen.

Daarvoor gebruik je een persoonlijk of bezittelijk voornaamwoord.

Een persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw) verwijst naar een persoon, dier of ding.

Een bezittelijk voornaamwoord (bez.vnw) geeft aan van wie iets is. Het staat altijd vóór het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.

Deze zilveren ketting geef ik aan jou.

'jou' is een....

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord

Onze vakantie begint over twee weken.

'Onze' is een...

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord

Vinden jullie het leuk om te puzzelen?

'jullie' is een...

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord

De verkoper geeft me mijn wisselgeld.

'mijn' is een...

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord

Aanwijzend voornaamwoord

Een aanwijzend voornaamwoord (aanw.vnw) wijst meestal een mens, een dier of een ding aan: deze vrouw, dat paard, die fiets.

Dit zijn aanwijzende voornaamwoorden:

deze, die, dat, dit, zulk(e), zo’n, dergelijk(e).

a We verkopen die blauwe vulpennen helaas niet meer!

b Ik heb dat grappige souvenirtje nog lang bewaard.

c Mijn vader heeft zo’n pijn gehad in zijn rechterknie.

d In dergelijke tijdschriften staan vaak leuke puzzels.

Aanwijzend voornaamwoord

Maar let op!

De woorden dat en die behoren tot meerdere woordsoorten. Dat en die zijn alleen aanwijzend voornaamwoord als je ze kunt vervangen door dit en deze.

Liesbeth zegt dat ze chocola lekker vindt.

Nienke heeft dat kind goed geholpen.

Vragend voornaamwoord

Op welke website heb je die informatie gevonden?

In deze zin is welke een vragend voornaamwoord (vr.vnw).

Er zijn vier vragende voornaamwoorden: wie, wat, welk(e), wat voor (een).

Ze staan meestal aan het begin van een vraag, maar dat hoeft niet:

Wie gaat er mee zwemmen vanmiddag?

Melvin vroeg wat het huiswerk voor morgen was

Noteer het vragend voornaamwoord:
Welke fruitsoort vind jij het lekkerste?

Noteer het vragend voornaamwoord:
Ik heb bedacht wat voor film ik wil zien.

Noteer het vragend voornaamwoord:
Weet Gina wat de uitslag van de wedstrijd is?

Vragend voornaamwoord

Maar let op!

Wie en wat zijn géén vragend voornaamwoord als ze terugwijzen naar een eerdergenoemd woord:

De tante naar wie Nicky is vernoemd, heet Nicolette. (Wie wijst terug naar de tante.)

Volgens mij zie jij iets wat er niet is. (Wat wijst terug naar iets.)

Lijdend voorwerp

Je kent de persoonsvorm, het onderwerp en het gezegde.

Een zin kan nog meer zinsdelen hebben, bijvoorbeeld een lijdend voorwerp (lv). Een lijdend voorwerp geeft meestal aan wie of wat iets overkomt.

Sifan Hassan heeft een gouden medaille gewonnen.

1. Zoek de persoonsvorm

2. Zoek het onderwerp.

3. Zoek het gezegde.

4.  Zoek het lijdend voorwerp                     Wat (soms: Wie) + werkwoordelijk gezegde + onderwerp? 

Zoek het lijdend voorwerp:
Gisteren heeft de loodgieter onze kraan gerepareerd.

1. gisteren
2. de loodgieter
3. onze kraan
4. heeft gerepareerd

Zoek het lijdend voorwerp:
Wil jij overmorgen mijn krantenwijk voor een keer overnemen?

1. jij
2. mijn krantenwijk
3. voor een keer
4. wil overnemen

Meewerkend voorwerp

In zinnen met een lijdend voorwerp (lv) kan ook een meewerkend voorwerp (mv) staan.

Het meewerkend voorwerp geeft aan voor wie iets bestemd is. Het is vaak een mens of een dier.

Het meewerkend voorwerp komt voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met ‘vertellen’ (antwoorden, beloven, uitleggen) of met ‘geven’ (overhandigen, betalen).

Liesbeth geeft de hele klas een goed cijfer.

Een meewerkend voorwerp kan beginnen met aan, maar dat hoeft niet. Als het niet met aan begint, kun je dat woord er meestal wel voor zetten. 

Meewerkend voorwerp

Zo vind je het meewerkend voorwerp.

Heeft Aleph aan zijn broer een geheimpje verteld?

1. Zoek de persoonsvorm

2. Zoek het onderwerp.

3. Zoek het gezegde.

4. Zoek het lijdend voorwerp (als dat er is).

5. Zoek het meewerkend voorwerp.

Aan wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? 

Zoek het meewerkend voorwerp:
Ik heb mijn buurjongen twintig euro geboden voor zijn horloge.

Zoek het meewerkend voorwerp:
De buren hebben Mireille geld gegeven voor het oppassen.

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling (bwb) geeft antwoord op vragen als:

Waar? Waarheen? Waarom? Waardoor? Waarvandaan? Wanneer? Hoe? Van wie?

Op de markt hebben we een verse stroopwafel gekocht. (Waar?)

In verband met de drukte zal de NS extra treinen inzetten. (Waarom?)

De supermarkt sluit om acht uur ’s avonds. (Wanneer?)

Deze coverband komt uit Eindhoven. (Waarvandaan?)

Woorden zoals niet, misschien en natuurlijk zijn ook bijwoordelijke bepalingen.

Bijwoordelijke bepaling

Zo vind je bijwoordelijke bepalingen

1. Zoek persoonsvorm, onderwerp en werkwoordelijk gezegde.

2. Zoek naar het lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp (als die er zijn).

De meeste zinsdelen die daarna nog overblijven, zijn bijwoordelijke bepalingen.

                 Let op: soms bevat een zin geen bijwoordelijke bepaling, soms één, soms meer dan één.

Zoek de bwb:
Loes en haar moeder lopen naar de kassa.

1. Loes en haar moeder
2. Loes
3. haar moeder
4. naar de kassa

Zoek de bwb:
Ik heb kangoeroes en koala’s gezien in Australië

1. Ik
2. kangoeroes en koala's
3. heb gezien
4. in Australië

Zoek de bwb:
Giechelend speelden de kinderen een spelletje.

1. Giechelend
2. speelden
3. de kinderen
4. een spelletje

Samengestelde zinnen

In teksten kunnen enkelvoudige en samengestelde zinnen staan.

Een enkelvoudige zin heeft één persoonsvorm.

Als je twee enkelvoudige zinnen aan elkaar plakt, krijg je een samengestelde zin.

Een samengestelde zin heeft twee persoonsvormen.

Ik fluit een liedje. Ik fiets naar school.                           Ik fluit een liedje, terwijl ik naar school fiets.

In een samengestelde zin staat ook een voegwoord.

Samengestelde zin?
Je moet opschieten, want anders zijn we te laat.

1. Ja
2. Nee

Samengestelde zin?
De voorstelling van vanavond begint om acht uur.

1. Ja
2. Nee

Samengestelde zin?
Als je droge handen hebt, moet je handcrème gebruiken.

1. Ja
2. Nee

Goed voorbereiden

1. Leer de groene blokjes uit het boek.

2. Maak de oefentoets.

3. Kijk jezelf na.

4. Oefen nog extra met wat nog lastig was (online).

5. App/mail Liesbeth je vragen.