P1 HV2 wk 47-2 (4) H28 Hoofdletters & leestekens

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Vandaag

• Lezen


• 2D: laatste les voor de toets
• H28 hoofdletters & leestekens 

Aan het einde van deze les...

... ken ik de spellingsregels over het gebruik van 
hoofdletters en leestekens

Vorige les

• Samenstellingen

Samenstellingen

• Samengesteld woord = woorden die los voorkomen, 
   combineren tot één nieuw woord

• Rug + zak = rugzak 
• Sport + outfit = sportoutfit
• Koning + dag = Koningsdag
• Dorp + straat = dorpsstraat (want: dorpsfeest)

Basisregel 

De basisregel van de Nederlandse spelling is dat je 

samenstellingen aan elkaar moet schrijven.

Als je te maken hebt met één persoon, dier of ding, 

dan schrijf de samenstelling als één woord.

Samenstelling met koppelteken (-)

• Koppelteken: liggend streepje (-)
• Doel: samenstelling beter leesbaar maken

• Klinkerbotsing: auto-onderdelen, diploma-uitreiking, zee-eend
• Combinatie titel/beroep: secretaris-generaal, directeur-oprichter, chef-kok
• Aardrijkskundige namen + afleidingen: Noord-Holland, Latijns-Amerikaanse
• Afkortingen, letters en speciale tekens: PvdA-leden, L-vormig, &-teken
• Samenstellingen met hoofdletters: on-Amerikaans, pro-Frans

Samenstelling met koppelteken (-)

Na deze voorvoegsels komt er ook een koppelteken!

• Adjunct (adjunct-directeur)
• Aspirant (aspirant-lid)
• Assistent (assistent-coach)
• Bijna (bijna-ongeluk)
• Collega (collega-docent)
• Ex (ex-marinier)
• Interim (interim-teamleider)
• Kandidaat (kandidaat-voorzitter)

• Leerling (leerling-kok)
• Meester (meester-kok)
• Niet (niet-gelovig)
• Non (non-actief)
• Oud (oud-leerling)
• Sint (Sint-Anna)
• Substituut (substituut-officier)

Getallen

In letters (als woord)

• Getallen tot en met twintig 
• Tientallen
• Ronde getallen met honderd, duizend, miljoen, miljard, ...

In cijfers

• Jaartal, datum
• Temperatuur
• Gewicht en maat
• Bedragen
• Snelheid

"Na bijna vijftig jaar is er in de zomer van 2017 weer een 'monsterzwemtocht' in de IJssel bij Zutphen. Op 20 augustus moeten de zwemmers een afstand van 7,2 kilometer afleggen. 

Samenstellingen met getallen

• Regel 1: Getallen in letters schrijf je aan elkaar.
  Uitzondering: na 'duizend' komt een spatie.
  Voor + na 'miljoen' en 'miljard' komt ook een spatie
  Voorbeeld: Twaalf miljoen honderdvijftigduizend tien, negen miljard

• Regel 2: bij een klinkerbotsing schrijf je een trema, geen koppelteken.
  Achthonderddrieënvijftig

• Regel 3: Na een getal in cijfers schrijf je een koppelteken.
  Uitzondering: als het woord achter het cijfer een samenstelling is: spatie
  22-jarige, 36-urige werkweek, 4 meiherdenking, 6 vwo-leerling

Leestekens

Het plaatsen van leestekens noem je interpunctie. 

Een zin eindigt met een leesteken.

Punt (gewone zin):
De deelnemers presenteren hun act.

Vraagteken (vraagzin):
Zijn ze erg zenuwachtig?

Uitroepteken (uitroep):
Doe je best!

Komma

De komma is een korte pauze in een zin. Zonder de komma kan een zin verkeerd geïnterpreteerd worden.

De komma is een korte pauze in een zin.

Je gebruikt een komma...	Bijvoorbeeld...
...als je iemand aanspreekt.	'Hé, wat doe jij hier?'
...tussen delen van een opsomming.	In de zomer ga ik fietsen, zwemmen, wandelen en raften.
...voor voegwoorden als: want, maar, omdat, zoals.	In deze zin staat een komma, want er staat een voegwoord in.
...tussen twee persoonsvormen.	Pas toen hij dat zei, vielen de puzzelstukjes op z'n plaats.
...tussen twee bijvoeglijke naamwoorden.	De blauwe, zachte trui.

Dubbelepunt

Voor een toelichting of verklaring.
Voor een opsomming.
Voor een citaat.

Aanhalingstekens

Bij een directe rede of citaat.
Als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis. 

Ze zei: 'Ben je gek geworden?'

Apostrof

- als je een of meer letters uit een woord weglaat

- na de bezitsvorm die eindigen op een s-klank

- bij verkleinwoorden die eindigen op een -y

's Morgens was het leuk.

Chris' fiets is kapot. 

Dat baby'tje is schattig.

‘Isabelle zei:‘ Ik heb een super vakantie gehad.

1. Goed
2. Fout

Bjorn vroeg: ‘Wil je de suiker aangeven?’

1. Goed
2. Fout

Nina zei tegen Joost: ‘Ik kan het niet vinden.’

1. Goed
2. Fout

Hij dacht dat hij wel op tijd kon komen.

1. onjuist
2. juist

Bollo, de hond van de buren, heeft het hele weekend geblaft.

1. onjuist
2. juist

'Je kunt ervan uitgaan', zegt hij, 'dat ik niet op tijd in de les kan komen.'

1. juist
2. onjuist

Hoofdletters

Aan het begin van de zin. Het is vandaag zonnig.

Bij eigennamen. Ina van der Werff. 

Bij feestdagen of historische gebeurtenissen. Tweede Wereldoorlog

Titels van boeken en films. 

Aan het begin van een citaat. 
De docent riep: 'Start met stillezen.'

Begin van een zin

Je begint een zin met een hoofdletter.

Als de zin met een afgekort woord begint, verschuift de hoofdletter naar het tweede woord:

's Ochtends sta ik vroeg op.
't Was vanochtend wel erg koud.

Begin van een zin

Als de zin met een cijfer of symbool begint, schrijf je geen hoofdletter aan het begin van de zin.

€15 betaalde hij voor het boek.

86 jaar geleden werd mijn opa geboren.

Eigennamen

Je schrijft een hoofdletter bij voor- en achternamen en voorletters:

• Ina van der Werff
• G.A. van der Werff

Tussenvoegsels (van der) krijgen geen hoofdletter, maar wel als de voornamen er niet bij staan. 

• Ik ben Ina van der Werff.
• Dat is mevrouw Van der Werff. 
• Dat is mevrouw De Boer.

Eigennamen: organisaties, merken, producten, historische gebeurtenissen en feestdagen

Organisaties, merken en producten krijgen een hoofdletter.

• Apple
• Verenigde Naties

Feestdagen

• We ontbijten uitgebreid op Eerste Kerstdag en met Pasen. 
  

Historische gebeurtenissen

• Mijn opa heeft de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. 
  

Aardrijkskundige namen en afleidingen daarvan

Bij aardrijkskundige namen van landen, steden, rivieren, enzovoort gebruik je een hoofdletter.

• In Eindhoven kan je leuk winkelen.
• De Amerikaanse president heeft dat gezegd. 
  
  

Ook bij volken, talen of dialecten gebruik je een hoofdletter.

• Die Fransman is aardig. 
• Zij spreken een Limburgs dialect.

Je gebruikt GEEN hoofdletters...

...bij maanden en dagen.

Het wordt woensdag mooi weer. 

In januari ben ik jarig. 

Wat is goed geschreven?

1. ronell Langston Plasschaert
2. Ronell langston Plasschaert
3. Ronell Langston Plasschaert
4. Ronell Langston plasschaert

Kies het juiste antwoord.

1. Meneer de jong
2. Meneer De Jong
3. Meneer De jong
4. Meneer de Jong

Wat is goed geschreven?

1. belgische gerechten
2. belgische Gerechten
3. Belgische Gerechten
4. Belgische gerechten

Welk woord schrijf je met een hoofdletter?

1. kerstmis
2. december
3. kerstviering
4. kerstboom

Aan de slag

Maken H28 opdr. 1 t/m 6

(2D heeft de volgende les de toets: maak het bovenstaande om te oefenen.)

Afsluiting

Aan het einde van deze les...

... kan ik samenstellingen goed spellen. 

Volgende les

H28 Hoofdletters en leestekens