Rous 3.10 t/m 3.14 + herhaling begin H3

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

4 HAVO ECONOMIE  ||  2021-2022

Programma

• Bespreken 3.8
  
• Vorige les
• Lesdoelen
• Theorie
• Aan de slag
• Evaluatie

Bespreken 3.8

Verandering reëel inkomen

Verandering reëel inkomen = 

verandering nominaal inkomen - inflatie

Nominaal inkomen --> verandering loon in %

Er is 2% inflatie. Je koopkracht gaat er met 3% op vooruit. Met hoeveel procent is je loon gestegen?

Hoe kan je invloed hebben op de CAO?

Vakbond

Een vakbond komt op voor jouw belangen op het gebied van werk en inkomen

Je betaalt hiervoor een maandelijkse/jaarlijkse premie.

De organisatiegraad geeft aan hoeveel % er lid is van een vakbond

CAO onderhandelingen

Vaak gaat dit over loon

Een te hoge loonstijging kan nadelig zijn voor de economie

Te hoge lonen --> hogere loonkosten voor bedrijven --> prijzen omhoog --> vraag naar producten neemt af --> productie neemt af --> werkloosheid stijgt

Meeliftersgedrag

Mensen die geen lid zijn profiteren wel van de mensen die wel lid zijn

Dit gedrag, het gratis profiteren van de inspanning van anderen noemen we meeliftersgedrag/free-ridersgedrag

Meeliftersgedrag

Als iedereen meelift, bestaat er geen vakbond.

Soms wordt het verplicht; collectieve dwang

Primaire arbeidsvoorwaarden

Secundaire arbeidsvoorwaarden

Pensioen

Salaris

Vakantiedagen

Werktijden

Werkkleding

Sabbatical

Scholing

dertiende maand

Lesdoelen

Aan het einde van de les

• Kun je de verschillende redenen voor een loonsverhoging beredeneren en berekenen/aflezen. 
• Kun je de verandering van loonkosten per product berekenen. 
• Kun je uitleggen wat het gevolg is van een verhoging van de arbeidsproductiviteit voor de loonkosten per product. 
• Kun je uitleggen wat het gevolg is van een lagere/hogere  kostprijs op de concurrentiepositie. 

Als de prijzen stijgen...

Willen mensen ook meer loon!

Prijscompensatie

Als de lonen net zo veel stijgen als de prijzen.

Gevolg

• Hogere lonen betekenen voor bedrijven hogere kosten. Die kosten berekenen zij door in de verkoopprijs van hun producten.
• Als de prijzen stijgen, willen werknemers weer loonsverhoging, enzovoort.
• Dit is de loon-prijsspiraal en die zorgt voor voortdurende inflatie.

Wat betekent het begrip arbeidsproductiviteit?

Arbeidsproductiviteit

Het vergroten van de productie per werkende

• De actieven meer uren per jaar laten werken --> productie wordt hoger
• Arbeidsproductiviteit per uur verhogen

Verhogen arbeidsproductiviteit

• Gebruik maken van machines, computers etc
• Scholing
• Specialisatie 

Hoger loon door hogere arbeidsproductiviteit?

• Een werknemer produceert per uur meer, dus levert ook meer geld op
• Wanneer werknemers op grond van de gestegen arbeidsproductiviteit bovenop de prijscompensatie nog een algemene loonstijging krijgen, noemen we dat een initiële loonstijging. 

Om wat voor andere redenen kunnen werknemers salarisverhoging krijgen?

Incidentele loonstijging

Een loonstijging die niet voor iedereen geldt en het gevolg is van:

• Promotie
• Overwerken
• Stijging van aantal dienstjaren

Werknemer ziet loon als beloning van zijn werk
Hoe ziet de werkgever dit?

(Internationale) concurrentiepositie

Als de lonen stijgen --> loonkosten per product stijgen --> kosten per product hoger --> verkoopprijs producten duurder

Gevolg:

• Dit is slecht voor de concurrentiepositie van een bedrijf
• Er zullen minder verkopen plaats vinden
• Winst daalt
• Minder ruimte voor investeringen

 

Kostprijs

Alle kosten die je bij de productie maakt, moet je terugverdienen in de verkoopprijs.

• kostprijs per product. 
• Dat zijn alle kosten die je hebt voor het maken van één product.
• Denk aan grondstoffen, materialen, maar ook loon!

Voorbeeld arbeidsproductiviteit

• 1 werknemer maakt 10 hoesjes per uur
• Loon is €20 euro per uur.
• Loonkosten per product = €20,00 : 10 = €2,00
• Werknemer heeft een cursus gehad
• 1 werknemer maakt 20 hoesjes per uur
• Loonkosten per product = €20,00 : 20 = €1,00
• Gevolg? → Kostprijs daalt (het is immers goedkoper een product te maken)

Winst

Als de loonkosten stijgen, daalt niet altijd de winst.

--> verhoging arbeidsproductiviteit vangt de extra kosten op.

Voor een werkgever is het dus belangrijk om de loonkosten per product goed in de gaten te houden

Voorbeeld

• De loonkosten per werknemer stijgen 9%
• De arbeidsproductiviteit 5%

• 109/105 = 103,8
• De loonkosten per product stijgen met 3,8%

Aan de slag

Maken t/m 3.14

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!

Als de loonkosten stijgen en de arbeidsproductiviteit blijft gelijk. Wat is daarvan het gevolg op de concurrentiepositie?

Antwoord

De loonkosten stijgen en de arbeidsproductiviteit blijft gelijk. Dat betekent dat de loonkosten per product stijgen en het gemiddeld duurder wordt om een product te maken. Dit gaat of ten koste van de winst of de verkoopprijs moet stijgen, waardoor de concurrentiepositie verslechterd. Je wordt voor je klanten te duur ten opzichte van je concurrenten.