e6-H.4-Beknopte bijzin-Gramm.zinsdelen- havo3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?

Oftewel, wat is het doel van deze les?

Na deze les kun je: beknopte bijzinnen herkennen en gebruiken

Er zijn zinnen met één persoonsvorm en zinnen met meer persoonsvormen. Een zin met één persoonsvorm heet ?

Een zin met meer dan één persoonsvorm heet een?

Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar; er passen (bijna nooit) andere zinsdelen tussen is een?

De persoonsvorm staat vaak achter in de zin. Dit is een ?

De persoonsvorm staat voor in de zin: als eerste of tweede zinsdeel. Dit is een?

Tussen onderwerp en persoonsvorm kúnnen wel andere zinsdelen staan (bijvoorbeeld het woordje 'niet'). Dit is?

Een samengestelde zin kan bestaan uit:

twee of meer samengevoegde hoofdzinnen

een hoofdzin met een of meer bijzinnen erin 

een of meer hoofdzinnen met een of meer bijzinnen erin 

Voordat we verder gaan

Herhaling H. 1 bijvoeglijke bijzin

Lees je nu zelfstandig de theorie op blz. 28

Jullie krijgen hier quizvragen over

Een bijvoeglijke bijzin zegt iets over een ( geef 2 antwoorden)

1. persoonsvorm
2. voornaamwoord
3. zelfstandig naamwoord
4. bijvoeglijk naamwoord

een bijvoeglijke bijzin is

1. een zin en heeft een persoonsvorm
2. is een zin, maar zonder persoonsvorm
3. is geen zin, maar een toevoeging
4. is een hoofdzin

een bijvoeglijke bijzin is ?
( 1 antwoord is fout, welke?)

1. een zinsdeel
2. geen zinsdeel
3. net als een bijvoeglijke bepaling
4. een zinsdeelstuk

Van een bijzin kun je een beknopte bijzin (bekn.bz) maken. Voorbeeld:

1-( bijzin Toen hij (ow) ontsnapte (pv) aan de politie), zocht de inbreker een schuilplaats.

2-[ bekn.bz Ontsnapt aan de politie,] zocht de inbreker een schuilplaats.

In zin 1 heeft de bijzin een onderwerp (hij) en een persoonsvorm (ontsnapte); in zin 2 ontbreken beide.

Daarom heet de bijzin in zin 2 een beknopte bijzin. Het denkbeeldig onderwerp van een beknopte bijzin (in zin 2 ‘de inbreker) kun je meestal afleiden uit de hoofdzin.

Hoe herken je een beknopte bijzin?

 In plaats van de persoonsvorm bevat de beknopte bijzin een voltooid deelwoord, onvoltooid deelwoord of ‘te + infinitief’:

voltooid deelwoord:

– [ bekn.bz Op het station aangekomen], kocht Ole eerst een lekker warm saucijzenbroodje.

– (Toen hij op het station aangekomen was, ...)

onvoltooid deelwoord:

– [ bekn.bz       Rillend van de kou] kwam Yrsa aangefietst bij het voetbalveld.

– (Terwijl ze rilde van de kou, ...)

te + infinitief:

– Amanda deed direct aangifte bij de politie [ bekn.bz na de fraude te hebben ontdekt].

– (..., nadat ze de fraude had ontdekt.)

Er zijn dus drie soorten beknopte bijzinnen:

met te + infinitief

vb.: Na het gat ontdekt te hebben waarschuwde hij de dijkbewaking.
 

met een voltooid deelwoord

vb.: Uit de wind gehouden kon hij de eindstreep halen.
 

met een onvoltooid deelwoord

vb.: Dromend van zijn vriendin liep hij tegen een lantaarnpaal.

Net als gewone bijzinnen kunnen beknopte bijzinnen een zinsdeel binnen de hoofdzin zijn: onderwerp, lijdend voorwerp, 

bijwoordelijke bepaling.( geeft wel extra informatie, maar niet over een znw= alles wat je overhoudt na ontleden)

 

Ze kunnen ook bijvoeglijke bepaling zijn. 

( zegt iets over het znw, meestal bijv.nw ,maar ook bez. vnw: mijn kat jouw vriend)

Voorbeelden:

– Vince beweert [ bekn.bz zijn rijbewijs te hebben 

gehaald (lv)].

– Jouw voornemen [ bekn.bz onvoorbereid te gaan kamperen (bijv.bep)], lijkt mij geen goed idee.

nieuwnederlands.digitaal.noordhoff.nl

Aan de slag

Maken:

H.4 gramm. zinsdelen

blz.130

startopdr.

opdr. 1 t/m 3

H3E-2021

H3E-2021