sectiedag 22 juni

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leesvaardigheid

22 juni 2022

Inleiding

-Aanleiding

        -Raai

        -Pisa

        -Inspectie/ministerie

-Doel van vandaag

-Plannen voor volgend jaar

Leesbeleid

Drie sporen:

1. De didactiek van het lezen, het schoolvak Nederlands

2. Iedere docent taaldocent, taal in alle vakken

3. Leesbevordering/leesmotivatie/fictie in school

Leesbeleid v.s. taalbeleid

Taalbeleid 'smal': RT, extra ondersteuning, 

                                     leerlingvolgsysteem/monitoring, NT-2,

Taalbeleid breed:

                                    1. Taalbeleid smal

                                    2. Taalgericht vakonderwijs

                                    3. Lezen op school 

                                             -leesdidactiek binnen Nederlands

                                             -leesbevordering in het algemeen

Vandaag:

De didactiek van het zakelijk lezen binnen het vak Nederlands:

-korte termijn, volgend jaar

-lange termijn

-methodekeuze

Programma (globaal):

9.00 - 10.00:  inleiding, theoretisch kader

10.00 - 11.00: aan de slag: wat willen we, wat kunnen we, wat 

                           hebben we nodig

11.00 - 12.00:  presentaties, SWOT-analyse

12.00 - 13.00: lunch

13.00 - 14.00: verschillende tools, zoals de leessandwicht, rijketeksten.org, scholierenacademie, sorteertaken enz. 

Leesvaardigheid moet centraal staan in het curriculum; álle andere onderdelen van het vak zijn daaraan ondergeschikt.

0100

De 'tekst-met-vragen' uit de methode behoort vanaf cursus 2023-2024 definitief tot de verleden tijd, tót aan de examentraining

0100

Ik ben gemotiveerd om zelf op zoek te gaan naar leuke, actuele teksten/thema's die mijn collega's en ik in de les kunnen gebruiken

0100

Ondertussen ... 

Ja leuk, Geert, maar ik zou vooraf nog wel iets anders van mijn collega's willen weten, namelijk: 

De vakliteratuur

Levende talen, seminars, verspreide artikelen, Geppy Bootsma: zie OneDrive

Twee recente artikelen:

'De vele kanten van leesbegrip'

'Sturen op effectief leesonderwijs'

Effectief leesonderwijs:
9 'knoppen' om aan
te draaien bij het vak Nederlands

Twee uitgangspunten:

1. Actief lezen

2. De leespiramide

Leespiramide van De Vos (2009)

1. Bouw achtergrondkennis op

- De inspectie: rekenvaardigheid, leesvaardigheid en burgerschap

-Actualiteit in de les?

-Variëteit aan teksten aanbieden

-Thematisch lezen

-Fictie koppelen aan een thema

-Coherente teksten versus fragmentarische teksten,

-Rijke teksten

-'Krant-in-de-klas', Nieuwsbegrip

2. Bouw aan de woordenschat

-Zowel omvang áls kwaliteit van de woordenschat

-Algemene taal/schooltaal/vaktaal

-Impliciet/expliciet: 'onderdompelen' in rijke teksten náást het aanleren van strategieën én woordbetekenissen

-Actieve verwerking van woordbetekenissen

-Flexibel inzetten van strategieën

-Themalezen, tekstvariatie, rijke teksten

3. Zorg voor verschillende typen geïntegreerde teksten en geef aandacht aan tekststructuur

-Coherente teksten of juist niet?

-'Rijke teksten'

-Een veelheid aan genres, e-lezen, 

-Expliciete instructie op genres

-Expliciete instructie op tekststructuur: koppelen aan schrijfvaardigheid

-Variatie in moeilijkheidsgraad

-Integratie fictie-zakelijke teksten

4. Leer leerlingen flexibele strategische lezers te worden

-Voorop: strategische lezers zijn doelgerichte lezers

-Doelgericht lezen t/o schools lezen

-Cognitieve strategieën: gericht op begrip

-Metacognitieve strategieën: gericht op monitoring van het (lees)proces

-Contextspecifiek:

                       -de leerling weet waaróm hij een strategie inzet

                       -de juiste strategie op het juiste moment

5. Discussieer over teksten

-Een vereiste: cognitieve, sociale en affectieve betrokkenheid

-met name uitwisseling tússen leerlingen

-authentieke vragen van de docent

-discussies over de inhoud én kritisch bevragen van een tekst

-debat/presentatievaardigheden: spreekonderwijs

6. Integreer lezen en schrijven

-'lezen is schrijven'

-creatieve verwerking, maar ook samenvatten, aantekeningen maken, vragen beantwoorden, herschrijven, herordenen, reageren op enz.

-vereiste: directe aansluiting op de tekst

-zorg voor een thematische eenheid

-gebruik narratieve én zakelijke teksten, zowel voor lezen als schrijven

7. Zorg voor een motiverende leesomgeving

-Leesvaardigheid en motivatie: een wederkeringe relatie, 'spiral up'

-Werk onderin de leespiramide

-Competentie, autonomie en relatie:

        -bevorderen van ervaren competentie, succeservaringen

        -laat leerlingen kiezen uit een breed aanbod én verwerking

        -sociale verbondenheid en gezien worden

8. Het monitoren van de leerling

-LVS lezen? LVS taal? Uitbouwen van wat we hebben?

-Formatief versus summatief toetsen/formatief handelen?

-Diagnostische instrumenten ontwikkelen/zoeken? Kijkwijzers?

-Relatie met andere vakken: wat moet een leerling kunnen? Kaders? 

9. Differentiatie

-directe instructie in woordbetekenis, strategiegebruik, tekststructuur of niet?

-tekstaanbod: geïntegreerde, coherente teksten of fragmentarische teksten? rijke teksten?

-keuze in teksten, variatie in teksten

-keuze en variatie in verwerking van teksten

-onderwerp

Opdracht: werk alleen of in tweetallen een onderwerp/een tweetal onderwerpen uit:

1. wat moet?

2. wat is wenselijk? 

3 dus wat willen we? voor welke leerling?

4. wat kunnen we

5 wat hebben we nog nodig? 

Neem in elk geval ter overweging mee:

1. De rol van de methode: eisen aan de methode of juist methode-onafhankelijk? Eigen materiaal?

2. De vorm en de rol van toetsing, formatief handelen? summatief toetsen?

3. Raakvlakken met de andere 7 uitgangspunten

Twee onderwerpen waarmee je aan de slag zou willen, en eventueel een derde:

En als dat niet lukt, doen we het anders ...

SWOT-analyse

Strenght:

Weakness:

Opportunities:

Threats:

Middagprogramma: het inspiratieblokje

Een aantal instrumenten/lesideeën

1. De leessandwich (boekje, artt. LT)

2. Scholierenacademie (RUG, link)

3. Rijketeksten.org 

4. Sorteertaken (artt. LT, ander materiaal?)

5. Digitaal lezen (artt LT)

6. Close reading in het VO (art. LT, andere bronnen?)

Andere ideeën? Graag!