Paragraaf 1.5 Het landschap in Hoog-Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

1.5 Het landschap in Hoog-Nederland

Leerdoelen 

1. Je weet waarom de grond in Hoog-Nederland onvruchtbaar is en hoe het geschikt is gemaakt voor akkerbouw

2. Je begrijpt hoe het reliëf in Hoog-Nederland is ontstaan en dat daarbij zwerfstenen zijn achtergebleven.

3. Je kan op een kaart Hoog-Nederland met stuwwallen en smeltwaterdalen aanwijzen.

Nederland zonder dijken

Hoogte kaart Nederland

Het doucehputje dat wegzakt

Nederland bevind zich in de.......... van het stroomgebied van de rivier de Rijn en Maas.

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop

Juist of onjuist: In de bovenloop van de rivier vind veel sedimentatie plaats, in de benedenloop veel erosie

1. Juist
2. Onjuist

Nederland is het doucheputje dat wegzakt

• de grote rivieren (Rijn, Maas, Schelde) monden uit in de Noordzee in Nederland
• de plaat waar Nederland op ligt die zakt langzaam weg, een kanteling in het land

-> Welk proces zorgt ervoor dat Nederland niet onderwater komt te staan (behandeld in eerder paragraaf)

Sedimentatie zorgde voor ophoging Nederland

Dikke pakketten zand en grind neergelegd door de rivieren.

Samen lezen 'het doucheputje dat wegzakt'

Maak opdracht 1 en 2

Klaar? Lees vast de rest van de paragraaf

Vraag 1a

Wat zijn twee kenmerken van de landschappen in HoogNederland?

• Ze liggen boven zeeniveau en er komt reliëf voor

Vraag 1B

Waarom stromen veel rivieren naar Nederland toe?

• Nederland ligt heel laag

Vraag 1C

Welke drie grote rivieren stromen via Nederland naar zee?

• De Rijn, de Maas en de Schelde.

Vraag 1D

Kies de juiste antwoorden. 

Het splitsen van een rivier in meerdere takken is typisch voor een rivier in zijn benedenloop / bovenloop. De rivier stroomt hier snel / langzaam, vervoert veel / weinig water en brengt veel / weinig sediment.

• Het splitsen van een rivier in meerdere takken is typisch voor een rivier in zijn benedenloop / bovenloop. De rivier stroomt hier snel / langzaam, vervoert veel / weinig water en brengt veel / weinig sediment.

Vraag 2A

Welke drie van deze begrippen hebben met Nederland te

maken?

• Laagvlakte, sedimentatie, wegzakken.

Vraag 2B

Welke begrippen moeten worden ingevuld op de plek van de cijfers 1 tot en met 3?

• Nederland is een 1 laagvlakte die langzaam2 wegzakt en waar steeds weer nieuwe lagen ontstaan door 3 sedimentatie .

Vraag 2C

Waardoor bestaat Nederland aan de oppervlakte uit zand en klei en niet uit gesteente?

• Doordat Nederland laag ligt, hebben de rivieren langdurig zand en klei over het gesteente kunnen sedimenteren.

Stuwwallen en zwerfkeien

https://www.youtube.com/watch?v=6D7DNQSF3v0 

Saale-ijstijd

- Ongeveer 200 000 jaar geleden 

- Landijs schoof richting Nederland

- Kwam tot Midden-Nederland --> Haarlem-Nijmegen lijn 

- IJstongen duwen grond weg

smeltwaterdalen 

Gaten in stuwwallen die ontstonden door het smeltwater toen het warmer werd 

Welk bewijs hebben wij in Nederland teruggevonden die de theorie over ijs uit Scandinavië in Nederland bevestigd?

1. Zwerfstenen/keien
2. ijs restanten in de bodem
3. Bevroren dieren die oorspronkelijk alleen in Scandinavië voorkomen

Waarom kun je in Brabant en Limburg geen Hunebedden vinden?

Aan de slag

1. Lees voor je zelf de tekst over stuwwallen en zwerfstenen

2. maak de opdracht 4 

Werk alleen en in stilte. Als je een vraag niet snapt dan kom je bij mij! Maar stel de vraag!

Klaar? Lees het stuk over de zandgronden en probeer opdracht 5 te maken

Vraag 4 A

Vergelijk de ligging van de stuwwallen ten opzichte van het

ijs. Waar zijn de stuwwallen gevormd?

• Aan het einde en de zijkanten van de ijstongen

Vraag 4B

In je werkboek een lijn tekenen

Vraag 4C

 Stuwwallen vind je alleen in vak

Zwerfstenen kom je alleen tegen in vak

Sporen van ijs in de ondergrond vind je in vak

Sporen van ijs vind je nooit in vak en vak

•  Stuwwallen vind je alleen in vak B
• Zwerfstenen kom je alleen tegen in vak B
• Sporen van ijs in de ondergrond vind je in vak A
• Sporen van ijs vind je nooit in vak  C en vak D

Vraag 4D

Zwerfstenen zijn afkomstig uit Scandinavië. Hoe kun je

hiermee bewijzen dat er ijs in Nederland is geweest?

• Deze stenen zijn zo groot dat alleen het ijs voldoende kracht heeft om ze te vervoeren.

Vraag 4E

Waarom zijn de huidige stuwwallen niet meer aaneengesloten?

• De enorme hoeveelheden smeltwater hebben grote delen tussen de stuwwallen weggespoeld

Vraag 4F

 Leg uit wanneer er wel en geen water door de

smeltwaterdalen stroomde

• Bij het smelten van het landijs stroomde er water door. Toen het ijs weg was, stonden ze droog.

De arme zandgronden

Dekzand

Einde Saale-ijstijd 

ijs trok zich terug

Soort toendra klimaat 

Noordzee droog 

Wind vrij spel 

Hoe kan het dat de wind zo gemakkelijk het dekzand kon meenemen en neerleggen?

1. Er stond een extreem harde wind tijdens de ijstijd.
2. Doordat het hele landschap plat gebulldozerd was door de ijsstong.
3. Er heerste een poolklimaat en dus was er weinig begroeiing.

Arme zandgronden in Hoog-Nederland

Leg uit waarom zandgronden onvruchtbaar zijn. Gebruik in je antwoord het begrip infiltreren.

Hoe dik zou het ijs in Scandinavië zijn geweest tijdens de ijstijd in het Saalien?

1. 500 meter
2. 3 km
3. 1 km
4. 10 meter